Kim korkar kritik bir ayarı değiştirmekten? (İpucu: temkinli olmakta fayda var)

Birkaç ay önce sahadaki sağlık kontrolü çalışmalarım sırasında karşılaştığım sorunlardan birini bu yazı ile anlatmıştım. Bu duruma benzer bir sorunun geçenlerde başka bir ortamda yaşandığına şahit oldum.

Sorun oluştuğunda SQL Server Management Studio ve uygulamalar ile SQL Server Instance'ına bağlanmaya çalıştığımızda şöyle hatalar oluşuyordu:

"A connection was successfully established with the server, but then an error occurred during the pre-login handshake. (provider: TCP Provider, error: 0 - The specified network name is no longer available.) (Microsoft SQL Server, Error: 64)"

Açıkçası özellikle aşina olmayanlar için oldukça kafa karıştırıcı bir mesaj. Hata mesajını özetle ve mealen şöyle Türkçeye çevirebiliriz "Sunucuya bağlantı sağlandı, ama sonra bir hata oluştu (Belirtilen ağ adı artık ulaşılabilir değil)". Yani sunucuya ulaşabiliyoruz, ama sonra bir hata oluşuyor ve birden sunucu ulaşılamaz oluyor. 

Not: SQL Server'da buna çok benzer, fakat farklı ibareler içeren çeşitli hata mesajlarıyla karşılaşılabilir. Birebir aynı olmadığı sürece sorunları birbirine karıştırmamakta fayda var. SQL Server bağlantı sorunlarıyla ilgili daha fazla bilgi için referans yazımı bu adresten inceleyebilirsiniz. Ayrıca Aaron Bertrand'tan 18456 hatalarıyla ilgili güzel bir referans yazısını da bu adreste bulabilirsiniz.

Sorun anında yeni oturum açmak pek mümkün olmadığı için varolan açık oturumları kullandık ve hata kayıtlarını kontrol ettiğimizde şu hataları gördük:

"Could not connect because the maximum number of user connections has already been reached."

SQL Server'da normal şartlar altında, yani varsayılan olarak "User Connection" ayarı sınırsızdır, daha doğrusu 0'dır ve bu da 32.767'ye karşılık gelir. 

Not: Tabii ki 32.767 nihayetinde bir sınırdır, ama pratikte bu sınıra ulaşmanız pek kolay değil.

Not: Benzer sıkıntılı durumlarda Dedicated Administrator Connection (DAC) hayat kurtarır. Her SQL Server veritabanı yöneticisi muhakkak bu kavramı ve ne zaman, nasıl kullanılabileceğini bilmelidir.

Sanırım şimdiye kadar birçoğunuz durumu anlamıştır. "User Connection" ayarı çok daha küçük bir sayı ile değiştirilmiş. Her ortamda "lütfen bilmediğiniz, emin olmadığınız, yeterince test etmediğiniz ayarı değiştirmeyin" diye bas bas bağırıyoruz; ama "tarih tekerrürden ibarettir" sözü, anlamı gibi kendini de tekrar ettirip duruyor.

Sonradan öğrendiğime göre bu değişikliğe neden olan motivasyon, sunucunun zaten X sayısından fazla kullanıcı bağlantısını kaldıramayacağı düşüncesiymiş. Fakat bu senaryoda yanılınan temel nokta şu oldu bence, bağlantılar aktif olsun, pasif olsun, bu ayar her türlü bağlantıyı kapsar. Örneğin sorun esnasında kontrol ettiğimde varolan bağlantıların %80'i pasifti (sleeping) ve ancak %20'si aktif, çalışan bağlantıydı. Bu normal mi, anormal mi ayrı bir tartışma konusu; ama bu kullanıcı bağlantı sayısı kesinlikle sunucunun kaldırabileceğinin çok altındaydı. Yani eğer bu ayar bu şekilde suni olarak değiştirilmeseydi, bu durumdan kaynaklanan bir kesinti olmayacaktı. Sonuç itibariyle elbette her sunucu kaynağının ve sistemin kaldırabileceği bir yük var, ama buna suni olarak ve yeterince ince eleyip sık dokumadan müdahale etmeye ne gerek var?

Not: Özellikle kompleks sistemlerde türlü anormallikler, beklenmedik durumlar muhakkak, olacaktır (dikkat "olabilir" demiyorum); sunucularımızın ayarları ve donanım kaynakları özellikle kritik ortamlarda bu tür anormallikleri ve anormal yükleri kaldırabilecek şekilde düşünülmeli ve tasarlanmalıdır. 

Sistemin sağlığını etkileyebilecek benzer değişiklikler yapılmadan önce bu değişikliklerin olası sonuçları, özellikle çok kritik canlı sistemlerde muhakkak etraflıca düşünülmelidir. Ayarlar, kavramlar ve özellikler hakkında resmi dokümantasyon ve ilgili değişikliği uygulamış insanların gerçek hayat tecrübeleri muhakkak dikkate alınmalı, incelenmeli, okunmalı ve dinlenmelidir. Ayrıca böyle değişiklikleri canlı ortamınızda uygulamadan önce kendi ortamınız için testler ve gözlemler yapmanızda büyük fayda var. Değişiklik öncesinde (yeterli bir süre boyunca) ne durumda olduğunuzu, değişiklik sonrasında hangi duruma geldiğinizi, metriklerin nasıl ve ne yönde değiştiğini mutlaka bilmelisiniz. Bunları bilmezseniz, yönetemezsiniz. Yönetemediğinizde de durum kontrolden çıkar.

Ekrem Önsoy
Microsoft SQL Server Danışmanı
www.ekremonsoy.com

Hata: Servis hesabının Always On Availability Groups kurulumuna etkisi

Geçen gün bir müşterimde Always On Availability Groups kurulumu yaparken önceden karşılaşmadığım bir sorun ile karşılaştım. Müsait olunca konu hakkında bir blog yazısı yazarım diye o anda ekran görüntüsünü almıştım. Soruna dair ilgili ekran görüntüsünü aşağıda paylaşıyorum.

Kurulum yaparken karşılaştığım sorun

Bilgi mesajı şöyle diyordu:

"The Endpoints tab lists at least one endpoint that uses only Windows Authentication. However, the server instance might be running under a nondomain account. To use the listed endpoint, change the corresponding SQL Server service account to a domain account. To continue using the nondomain account, after the endpoint to use a certificate."

SQL Server bir nedenden dolayı Replica'lardan birinin Domain hesabıyla çalışmadığını düşünüyordu. Fakat "SQL Server Service Account" sütununda da görülebileceği üzere iki hesap da Domain hesabı. Kuruluma bu şekilde devam ettiğimde kurulum bir türlü tamamlanmıyordu. Bir hata da vermiyordu veya verinceye kadar bekleyememiştim, ama bir yerlerde sıkıntı olduğu artık çok netti.

Kurulumu sadece arayüzle değil, T-SQL ile denediğimde de aynı sonuç ile karşılaşıyordum. Yukarıdaki bilgi mesajı gelmiyordu, ama kurulum da tamamlanmıyordu.

Endpoint'leri de kontrol etmiştim, herhangi bir anormallik yoktu.

Yukarıdaki ekran görüntüsündeki gibi farklılıkları oldum olası hiç sevmem. Yani örneğin Replica'lardan birinin servis hesabı "servis_hesap_adi@domain_adi" biçimindeyken diğerininkinin "domain_adi\servis_hesap_adi" olması benim için rahatsız edici bir durum. O anda tabii ki sorunun nedeninin bu olduğundan %100 emin olmasam da, %90'lık çok güçlü bir tahminle sorunun bu olacağını düşünmüştüm. 

Sonra test etmek için bir SQL Server kurulu sunucuda SQL Server Configuration Manager kullanarak 2. Replikanın servis hesabınının biçimini de canlı sunucudaki gibi "servis_hesap_adi@domain_adi" olarak değiştirmek istedim ve bunun yapılamadığını gördüm. Yani istesem de SQL Server Configuration Manager ile bir servis hesabını bu yazım biçimiyle atayamıyordum. O anda anladım ki birisi bu hesap değişikliğini SQL Server Configuration Manager yerine Services.msc ile yapmıştı, ki bu hiç iyi bir pratik değildir. Tüm SQL Server servis hesabı değişikliği işlemlerini SQL Server Configuration Manager aracıyla yapmalısınız. Çünkü bu sırada sadece servis hesabı değiştirilmez, aynı zamanda bu hesaba arkaplanda gerekli bazı yetkiler ve rol üyelikleri uygulanır. Eğer bu işi Services.msc ile yaparsanız sadece servis hesabı değişmiş olur. Ayrıca bu örnekte de görülebileceği üzere SQL Server servis hesabı değişikliğini "domain_adi\servis_hesap_adi" yerine "servis_hesap_adi@domain_adi" biçimiyle yapmış olabilirsiniz, ki bu örnekten de görülebileceği gibi bu biçimi kullanmak ilginç sorunlara neden olabiliyor.

Not: Bu noktada bir belirsizliğe dikkat çekmek istiyorum. Bu yazıya konu olan sorun SQL Server servis hesabının SQL Server Configuration Manager yerine Services.msc'den değiştirilmesinden de kaynaklanıyor olabilir, servis hesabının "domain_adi\servis_hesap_adi" biçimi yerine "servis_hesap_adi@domain_adi" biçimiyle belirlenmiş olmasından da kaynaklanıyor olabilir. Örneğin SQL Server servis hesabını Services.msc'den değiştirip, bu işlemi yaparken de "domain_adi\servis_hesap_adi" biçimini kullansaydım da sorun çözülebilirdi belki? Bu, ayrı bir test gerektiriyor. Ortam canlı olduğu için o anda bunun testini yapamadım. Eğer başka bir ortamda bunu test edebilirsem bu yazıyı güncelleyeceğim.

Servis hesabı değişimi (normal şartlar altında) kısa da olsa kesinti gerektiren bir değişiklik. İlgili yöneticilerle planlı bir kesinti için anlaştık ve zamanı geldiğinde canlı sunucudaki SQL Server Database Engine servis hesabını SQL Server Configuration Manager kullanarak ve "domain_adi\servis_hesap_adi" biçiminde değiştirdim. Bu değişiklikten sonra Always On Availability Groups kurulumunu tekrar denedim ve yukarıda paylaştığım ekran görüntüsündeki hata ile karşılaşmadım.

Yukarıdaki bilgi mesajıyla karşılaşmadığım gibi kuruluma devam ettikten sonra da kurulumun başarıyla tamamlandığını gördüm. Yani bu değişiklikle sorunum çözüldü. Olur da bir gün başka bir arkadaşım karşılaşırsa diye paylaşmak istedim.

Ekrem Önsoy

Microsoft SQL Server Danışmanı

www.ekremonsoy.com

Firmam 2. yaşını doldurdu, kutlu olsun!

Firmamı kuralı 2 sene oldu ve bu vesileyle bir teşekkür yazısı yazmak istedim.

2 sene önce sevgili dostum Yiğit Aktan'ın (t) da kışkırtmalarıyla artık kendi firmamı kurmam kaçınılmaz olmuştu. Ben de kaçınmadım, üşenmedim ve uzun yıllardır aşkla kullandığım, inciğine, cıncığına kadar kurcaladığım, hakkında sabah akşam okuyup dersler aldığım, sınavlarına girip, ödül kazandığım Microsoft SQL Server ürünü konusunda profesyonel danışmanlık hizmeti vermeyi hedeflediğim firmamı kurdum.

www.ekremonsoy.com adresindeki ilk yazım

Firmamı kurduğumdan beri sağolsun sevgili eşim başta olmak üzere, dostlar ve piyasanın çeşitli uç ve bucağına dağılmış olan eski iş arkadaşlarım desteklerini hiç esirgemediler. Bu süreçte bazılarıyla yollarımız farklı firmalarda tekrar kesişti, bazılarıyla tekrar birlikte çalışma fırsatımız oldu.

Bu 2 yıllık süreçte İzmir'deki bir matbaadan, Bursa'daki bir girişimciden, dünya çapında binlerce insan çalıştıran şirketlere kadar birçok şirket ile çalışma fırsatım oldu. Aşağıda, hala birçoğuyla çalıştığımız bu şirketlerin bazılarının isimlerini (alfabetik) paylaşmaktan memnuniyet duyuyor ve bana güvenip, benimle çalıştıkları için teşekkür ediyorum.

- Ada Yazılım
- Alp Havacılık
- Borusan Lojistik
- Doğa Sigorta
- Edenred Türkiye
- Ericsson
- Morhipo.com
- Papara
- Penta
- Pronet
- RND
- Tiposoft

Her geçen gün öğrendiğim yeni şeyleri 20 yılın tecrübesiyle ve ilk günkü hevesle uygulayıp, paylaşma fırsatı bulduğum için ve yetmezmiş gibi bir de bu sayede faturalarımı ödeyebildiğim için çok müteşekkirim, hayata ve katkısı olan herkese.

Ekrem Önsoy
Microsoft SQL Server Danışmanı
www.ekremonsoy.com

Veritabanınızdaki veriler ne kadar güvende sizce?

Güvenlik gündemden düşmeyen ve düşmeyecek bir konu, sonuçta İhtiyaçlar Hiyerarşisinin de 2. basamağında. Hatta malumunuz son günlerde her yerde Gartner'ın Güvenlik Danışmanlığı dalında ve ciro bakımından 5 yıl art arda 1. sıraya koyduğu Deloitte'ta yaşanan güvenlik açığı konuşuluyor. Peki sizin sistemlerinizin güvenliği ne alemde? Bunu yeterince sorguluyor musunuz?

Bu yazımda size son günlerde yaşadığım bir güvenlik sorunundan ve bir Microsoft SQL Server veritabanı yöneticisinin gözünden güvenlik ile ilgili alınması gereken tedbirlerden bahsedeceğim.

Kısa bir süre önce yönetimini yaptığım sunucuların birinden güvenlik alarmları geldiğini gördüm, durumu analiz edip hemen ilgili IT yöneticisine bildirdim. O da ilgili diğer arkadaşlara bildirdi ve sisteme bir saldırı olduğu netleşti. İlgili ekip tarafından gerekli önlemler alındı ve atak engellenmiş oldu. 

Peki saldırının türü neydi ve saldırıyı nasıl fark ettim? Microsoft SQL Server ürününün varsayılan olarak böyle bir alarmı veya mekanizması yok. Fakat bunun temel altyapısı var. Eğer biraz tecrübeniz varsa, biraz bu konulara kafa yoruyorsanız ve üşengeç biri de değilseniz o zaman eminim sizin de aklınıza gelmiştir bu mekanizma ve bazılarınız zaten uygulamıştır. 

Bakım ve destek anlaşması kapsamında ilgili sunuculara kurduğum izleme sistemindeki onlarca kontrolden biri şöyle:
- Her X dakikada bir Error Log dosyası içerisindeki (ki Error Log dosyasına yazılan her şey Windows Application Event Log'a da yazılır, yani alternatif bir yöntem) tüm "Login Failed" kelimeleri geçen hatalar taranır, 
- Eğer bulunan kayıt sayısı beklenilen/normal sayılan değerden yüksekse, ilgili yöneticilere e-posta ile (aşağıdaki resimdeki gibi bir liste) bildirilir.

Çok basit bir oto-denetim, ama çok etkili. Bahsettiğim saldırıyı güvenlik, ağ ve sistem yönetiminden önce benim fark etmemi sağlayan yöntem bu idi.

Bu saldırıya "Brute Force" mu desek, DDoS mu? Sonuç itibariyle farklı farklı IP adreslerinden, farklı farklı kullanıcı adı ve şifre kombinasyonuyla veritabanına girilmeye çalışıldı.

Saldırı sırasında oluşan hatalar

Çok iyi hatırlıyorum, 2 sene önce bir başka ortamda da aynen yukarıdaki hata mesajlarına benzer hatalar oluşmuştu. Müşteriyle daha yeni bakım ve destek anlaşması yapmıştık. Bana sunucularının çok kritik olduğundan bahsetmişti. Sunucuya daha ilk bağlandığımda hata kayıt dosyalarının böyle mesajlarla dolu olduğunu görmüştüm. Kim bilir ne süredir saldırı altındaydı ve bundan hiç haberi yoktu. Bunu müşteriyle ilettiğimde tüyleri diken diken olmuştu.

Microsoft SQL Server, yıllardır güvenlik açıkları kapsamında rakiplerine göre katbekat güvenli bir ilişkisel veritabanı ürünüdür. Bununla birlikte, nasıl güvenli olduğundan emin olduğunuz herhangi bir aracı, gereci kullanırken tüm güvenlik önlemlerini almanız gerekiyorsa, SQL Server'ı da kullanırken en azından temel güvenlik önlemlerini almalısınız.

Kaynak: Microsoft'un bir sunumundan...

Uzun yıllardır gerek projeler kapsamında, gerekse tam zamanlı olarak verilerin çok hassas olduğu sağlık ve finans sektörlerlerinden birçok kurumda çalışmalar yaptım. Kontrolümde olan sunucular yüzlerce kez dahili ve harici denetimlere tabi tutuldu. Aşağıda sizlerle bu tecrübelerimden aklıma gelen başlıca maddeleri paylaşmak istiyorum. Eğer birçoğu klasikleşmiş bu maddeleri ortamınıza uygulayabilirseniz, SQL Server kapsamında alınabilecek başlıca güvenlik tedbirlerini almış olursunuz. Hem kendi güvenliğinizi sağlamış olursunuz, hem de olası denetimlerde başınız ağrımaz.

- SQL Server'ın varsayılan (daha fazla bilgi için) portu 1433'tür, bunu dünyadaki tüm saldırganlar bilir. Farklı bir port kullanın.

- SQL Server kurulumuyla birlikte "sa" hesabı varsayılan olarak gelir. Bunu da aynı şekilde tüm saldırganlar bilir. Bu nedenle yukarıdaki loglarda da görebileceğiniz üzere "sa" hesabı da saldırılan hesaplardan biriydi. "sa" hesabının yerine başka kullanabileceğiniz "sysadmin" rolü üyesi hesaplar olduğundan emin olduktan sonra "sa" hesabını "Disable" duruma getirin veya "sa" hesabının adını değiştirin.

- Guest hesabını kullanmayın. Public kullanıcısına yetki vermeyin.

- Kullanıcılarınızın Login'ler için basit veya boş şifreler belirleyebilmesini engelleyin. 

- Mümkün olduğunca SQL Authentication yerine Windows Authentication'ı tercih edin.

- Yazılımcılarınız "SQL Injection" konusunda bilinçlendirilmeli. Uygulama arayüzlerinde kullanılan metin kutuları sadece almaları gerektiği türden ve uzunlukta değerler almalı. Örneğin sayısal bir değer kutusuna metin girilememeli veya TC Kimlik No alanına 11'den fazla karakter girilememeli.

- Uygulamalarınız sadece ihtiyacı olan uygulama kullanıcılarıyla erişsin veritabanına. Böylece uygulamanızdaki bir açık vasıtasıyla veritabanına ulaşılırsa, sadece uygulamanın ulaşabileceği veriye ulaşılabilir olsun, daha fazlası yapılamasın.

- Kod yazarken güvenlik (ve performans) açısından mümkün olduğunca dinamik SQL kullanmayın. Kullanacağınız zaman da dinamik SQL metinlerini güvenlik denetimine tabi tutmadan çalıştırmayın.  Örneğin "Doğum Yılı" veya benzer bir veri giriş kutusuna kesme işareti, "DROP, ALTER, GRANT, EXECUTE" gibi komutlar girilememeli.

- Uygulama yazarken kesinlikle ve hiçbir zaman son kullanıcının gireceği veriye güvenmeyin. Sadece güvenlik açısından değil, performans ve işlevsellik açısından da.

- Uygulama yazılırken sadece işlev değil, güvenlik (ve performans) odaklı yazılmalı. Yazılımcılar bu konuda net olarak bilinçli ve eğitimli olmalı. Projeler sadece işlevsellik ihtiyaçlarının giderileceği kadar sürelendirilmemeli. Yazılımcılar ve iş analistleri üstünde zaman baskısı olursa herkes sadece işlevselliğe odaklanır. Güvenlik ve performans testleri için de projelere süreler eklenmeli. Gerçekçi süreler! Zaman baskısı nedeniyle birçok şirkette hala doğru düzgün işlevsellik testi bile yapılmadan canlıya kod taşıması yapıldığını biliyorum maalesef.

- Her seviyedeki tüm kullanıcılara, sadece gerektiği kadar yetki verilmeli. Birçok ortamda gördüğümüz gibi tüm kullanıcılar "sysadmin" olmasın veya tek bir kullanıcıyla (genellikle "sa") tüm sistemi yönetmeye kalkmayın.

- Veritabanı yöneticisinin işlemleri dahil tüm kritik işlemleri 3. parti araçlarla veya SQL Server'ın sağladığı imkanlarla kayıt altına alın. Fakat birçok ortamda olduğu gibi sadece işlemleri kaydetmekle kalmayın, bu kayıtları otomatik olarak inceleyin ve anlam çıkartın ve sonuçlar için alarmlar ve raporlar ürettirin. 

- Görevler ayrılığı ilkesini işletin. Domain veya Windows yöneticileri için "sysadmin" rolüyle kullanıcılar olmadığından emin olun. Mümkünse herkes kendi işini yapsın. Örneğin bir önceki maddede bahsettiğim kayıt mekanizmasını hem kuran, hem yöneten aynı kişi olmamalı. Kayıt altına alınan işlemler değiştirilememeli.

- Sisteminizde her zaman neyin normal, neyin anormal olduğunu bilmelisiniz. Nasıl performans için bir referans hattınız varsa (var, değil mi?), güvenlik için de bir referans hattınız olmalı. Örneğin özellikle çok kritik tablolardan toplu sorgulamalar yapılmasını istemeyebilirsiniz ve böyle bir şey olduğunda haberdar olmak isteyebilirsiniz. Böyle tabloları belirleyin ve gerekli alarm mekanizmalarını kurun.

- Yazılımcılar, iş analistleri ve diğer personel uygulama kullanıcılarının şifrelerini bilmemeli. Bu bilgiler (Connection String) şifreli saklanmalıdır.

- Yazılımcılar, iş analistleri ve diğerlerinin doğrudan canlı sunuculara uygulama kullanıcılarının bilgileri ile bağlanamamasını sağlayın. Canlı sunuculara uygulama kullanıcıları kullanılarak ancak uygulama sunucularından veya ilgili sunuculardan ve uygulamalar aracılığıyla gelinebilmeli.

- Mümkünse canlı ortamınız için ağ bölümü ile koordineli çalışarak IP kısıtlaması koydurtun. Canlı ortamınıza mümkünse sadece belli IP adreslerinden/bloklarından (uygulama sunucuları) gelinebilsin.

- Gerek canlı ortamınız, gerekse geliştirme ve test ortamınızdaki hassas verilerinizi maskeleyin. Sadece yetkili kişiler, görmeleri gereken verilerin, görmeleri gereken kısımlarını görebilsinler. Hem bir veri sızıntısı durumunda ilgili, ilgisiz herkes zan altında kalmamış olur, hem saldırganların işi zorlaşmış olur, hem de olası sızıntının nereden kaynaklanabileceği hakkında inceleme yapacağınız daha dar bir alan olur.

- Veritabanı yedeklerinizi de canlı ortamınızı koruduğunuz gibi koruyun. Mümkünse yedeklerinizi şifreleyin (Backup Encryption SQL Server 2014 ile geldi). Yedeklere kimlerin erişebildiği net ve sınırlı olmalı. Ayrıca mümkünse kimlerin eriştiğinin kaydı tutulmalı ve raporlanmalı.

- SQL Server servis hesaplarınız olarak Local System gibi geniş yetkilere sahip hesapları kullanmayın. Eğer bir Domain hesabı kullanacaksanız bu normal bir "Domain User" hesabı olsun mesela.

- CLR veya xp_cmdshell gibi aktif olarak kullanılmayacak hiçbir özelliği etkinleştirmeyin. Kullanmayacağınız hiçbir SQL Server servisini veya uygulamayı veritabanı sunucunuza kurmayın.

- Daha ileri seviye güvenlik tedbirleri için örneğin diskteki veriyi ve yedekleri korumak için Transparent Data Encryption özelliğini kullanmayı düşünün. (İleri seviye. Enterprise Edition gerektirir.)

- Veriyi hareket halindeyken (uygulama ve veritabanı arasında gidip geliyorken) ve veri veritabanında dururken şifreli olsun istiyorsanız SQL Server 2016 ile birlikte gelen Always Encrypted özelliğini kullanmayı düşünün. (İleri seviye, her senaryo için uygulanabilir değil. Enterprise Edition gerektirir.)

- Kullandığınız SQL Server versiyonunun güncel sürümlerini kullandığınızdan emin olun.

- Güvenlik haberlerini yakından takip edin, sadece yazılımlarınızı değil, kendinizi de güncel tutun.

Unutmayın, güvenlik sadece ağ katmanı veya daha çok bütçeniz varsa güvenlik bölümlerinde kullanılan pahalı araç gereçlerle sınırlı değildir. Diğer katmanlardan bağımsız olarak sadece veritabanında alacağınız önlemler de yeterli değildir. Geliştirdiğiniz ve kullandığınız uygulamalarınız da kesinlikle bir istisna değildir, olamaz. Güvenlik baştan sona bir bütündür, şirket sekreterinden girişteki güvenliğe, finans müdüründen yazılım mimarına kadar bir takım işidir. Bu katmanlar zincirindeki en zayıf halkanız kadar güçlüdür güvenliğiniz.


Ekrem Önsoy
Microsoft SQL Server Danışmanı
www.ekremonsoy.com

Performans: Kendi kendini sabote etmek

Vahşi yaşamdaki Sahadaki sunucularda sağlık kontrolü ve performans iyileştirmesi gibi çalışmalar yaparken, hangi akla hizmet hiç anlam veremediğim bazı ilginç ayarlar yapıldığını, sunucularda aylardır oluşan hataların izlenmediğini ve haliyle herhangi bir müdahalede de bulunulmadığını görüyorum. Ahh, sonra bir de "SQL Server kötü" demiyorlar mı!

Bu tür durumlar, ki piyasada gerçekten çok yaygın, son model spor aracınızı el freni kalkık şekilde kullanmaya benziyor. Donanım kaynaklarına ve lisanslara onca para harcanıyor, fakat bu yatırımlardan verimli bir şekilde faydalanılamıyor.

Geçenlerde 16 işlemci çekirdekli bir sunucuda çalışma yaparken zaman zaman aşağıdaki hataların alındığını gördüm:

"New queries assigned to process on Node 0 have not been picked up by a worker thread in the last 240 seconds. Blocking or long-running queries can contribute to this condition, and may degrade client response time. Use the "max worker threads" configuration option to increase number of allowable threads, or optimize current running queries. SQL Process Utilization: 5%. System Idle: 93%."

Ve bu hatalarla birlikte Dump alınıyordu.

Bu hata mesajı sorguların uzun sürdüğünün, olası bağlantı hatalarının ve CPU kaynaklarının verimli kullanılmadığının işaretidir.

Bekleme tiplerini kontrol ettiğimde "Threadpool" bekleme tipinin "CXPACKET"tan hemen sonra geldiğini görüyordum. Konumuz dahilinde değil, ama "CXPACKET" bekleme tipi paralelliğin kullanıldığı tüm ortamlarda olur ve kendi başına doğrudan bir sorun anlamına gelmez. Fakat ilk 10 bekleme tipi arasında "Threadpool"u görüyorsanız ve bu da ikinci sıradaysa "Worker Thread"lerle ilgili bir sorununuz var ve buna odaklanmanız gerekir demektir.

Threadpool bekleme tipi sorununun görseli

Peki nedir bu "Threadpool" ve "Worker Thread"?

Threadpool, çok miktarda istemci sunucuya bağlandığında performansın optimize edilmesini sağlar. Kullanıcıların yaptığı talepler için, yani çalıştırdıkları sorgular için bir Thread havuzu oluşturur. Threadpool'da kullanılabilecek Worker Thread sayısını SQL Server sunucu mimarisi ve işlemci çekirdek sayısına göre Database Engine servisinin başlangıcında yapar. Bu şartlara göre oluşturulacak Worker Thread sayısını Microsoft'un dokümantasyonundan inceleyebilirsiniz.

Eğer bu hesaplamaya müdahale etmeniz gerekirse, ki şahsen henüz bunu gerektirecek bir durumla hiç karşılaşmadım, o zaman "Max Worker Thread" ayarını değiştirmeniz gerekir. Bu ayar varsayılan olarak 0'dır ve çok istisnai durumlar haricinde de 0 olarak kalması gerekmektedir.

Herhangi bir SQL Server Instance'ındaki o anki "Max Worker Thread" sayısını görmek için aşağıdaki komutu çalıştırabilirsiniz:

SELECT [max_workers_count] FROM sys.dm_os_sys_info;

"Max Worker Thread" ayarınızı görmek için de aşağıdaki komutu kullanabilirsiniz:

SELECT [value], [value_in_use] FROM sys.configurations WHERE [name] = 'max worker threads';

Eğer "Max Worker Thread" ayarınız için [value] ve [value_in_use] alanlarının değerleri 0 ise ayarınız varsayılan değerdedir ve önceden de belirttiğim gibi birçok ortam için de doğru olan değer budur. Eğer bu alanlardan herhangi biri 0 değilse, birisi bu ayarı değiştirmiştir ve eğer bunu gerçekten işini bilen birisi yapmadıysa büyük ihtimalle bu hatalı bir hamledir. Eğer bu ayarı değiştirmeniz gerekirse, değişikliği uyguladıktan sonra Database Engine servisini yeniden başlatmanız gerekir, aksi takdirde değişiklik hemen devreye girmez.

Gelelim Worker Thread'in ne olduğuna. SQL Server'da her bir işlemci çekirdeği Scheduler'la temsil edilir. SQL Server Instance'ınızda kaç tane Scheduler olduğunu, bunların kaç tanesinin kullanılabilir (Visible) olduğunu sys.dm_os_schedulers isimli DMV'yi sorgulayarak görebilirsiniz. Örneğin bazı Scheduler'lar sistem tarafından kullanılır, bazıları ise lisanslama yüzünden (bakınız) pasif durumda olabilir. Worker Thread'ler, Scheduler'lar tarafından kendine atanmış olan Task'ları (örneğin bir sorgunun çalışması veya log in işlemi gibi) çalıştırırlar. Mesela havuzda yeterince kullanılabilir Worker Thread olmazsa bu nedenle "Login failed" hataları alabilirsiniz.

Peki 16 çekirdekli bir işlemci kaynağının olduğu bu ortamda yukarıdaki hata neden alınıyordu dersiniz? Sağolsun birisi ne hikmetse bu ayarı "255" olarak değiştirmiş. Bu nedenle havuzda "704" Worker Thread olabilecekken "255" tane var. Yani aslında ortamda yeterli altyapı var; ama el freni kalkık ve SQL Server çığlık ata ata çalışıyor... Haliyle bir Blocking sorunu oluştuğunda, paralel veya uzun süren bir işlem sık ve yaygın olarak çalıştırıldığında yukarıdaki gibi hata mesajlarına rastlamak da olası oluyor.

Sistem yöneticisi, veritabanı yöneticisi, yazılımcı (evet maalesef...), SQL Server yönetimi yapan tüm arkadaşlar! Eğer ne yaptığınızdan emin değilseniz, emin olmadığınız bir ayarı değiştireceğinize lütfen varsayılan haliyle bırakın. O ayarı çok merak ediyorsanız, o ayar sizi çok rahatsız ediyorsa ve farenize hakim olamıyorsanız buyurun Türkçe Microsoft SQL Server forumlarında sorun, ben veya başka bir arkadaşım müsait olduğunda elinden geldiğince cevaplar. Bu yazıda bahsettiğim sadece bir örnek, bunun gibi daha niceleri var. Yapmak istediğiniz değişiklikleri lütfen ne yaptığınızdan emin olduktan sonra yapın.

Ekrem Önsoy
Microsoft SQL Server Danışmanı
www.ekremonsoy.com

Veritabanı sunucularınızın maliyetleri nasıl azaltılır?

Her sektörden birçok firmaya giriyorum, çıkıyorum. Bazılarıyla sadece sohbet ediyoruz, bazılarıyla kısa dönemli, bazılarıyla da uzun dönemli çalışıyoruz. Her firmanın kendine göre ihtiyaçları var, bununla birlikte sonuç itibariyle tüm şirketlerin hedefleri aşağı yukarı aynı:

Yapılması gereken işlemlerin düşük maliyetle, kesintisiz olarak ve performanslı şekilde tamamlanması. Bu sayede firma çalışanlarının daha verimli çalışmasının ve müşteri memnuniyetinin sağlanması. Verimlilik.

Bu amacı gerçekleştirmek için bazı yöneticiler daha fazla donanım veya personel alımı yapıyor. Bu yatırımlarla sorunun çözülmediğini gördüklerinde ise hayal kırıklığına uğrayıp sorunun o anda kullandıkları üründen kaynaklandığını düşünebiliyorlar.

Benim örneğimde, tahmin edebileceğiniz gibi Microsoft SQL Server'dan bahsediyorum. Bugüne kadar bu konuda birçok yazı (son 1 senedeki yazı1, yazı2, yazı3, yazı4, yazı5, yazı6) yazdım. Bu seferki de çarpıcı bir örnek diye ayrıca paylaşmak istedim.

Aşağıda, bakım ve destek anlaşması kapsamında çalışma yaptığım sunuculardan birine ait işlemci kullanımının grafiğini paylaşıyorum. 

Büyütmek için resmin üstüne tıklayın.

Bu sunucuda 16 CPU Core'u mevcut. Yine bu sunucuda 1 ay içerisinde gerçekleştirdiğimiz performans iyileştirme çalışmaları sonucunda işlemci kullanımını zirve yaptığı zamanlarda bile %70'lerden %10 civarına indirdik. Gün içerisinde ise işlemci kullanımı eskiden %40 civarındayken artık ortalama %2'yi geçmiyor.

Bu çalışmanın sonucuna daha geniş bir kapsamdan bakarsak: 
- Microsoft SQL Server, 2012 versiyonundan beri Core başına lisanslanıyor. Eğer Open Licensing gibi bir anlaşmanız yoksa lisanslama maliyeti Enterprise Edition için Core başına 14,256$, Standard Edition için ise 3,717$ (kaynak). 16 Core'lu bir Enterprise Edition 228.096$ ediyor. Yukarıdaki gibi bir performans iyileştirme çalışması sonucu artık gereken işlemci kaynağı büyük ölçüde azalmış oluyor. Bunun sonucu olarak en basit haliyle işlemci kaynakları %50 azaltıldığında bile doğrudan ve sadece Microsoft SQL Server lisanslamasından 114 bin dolarlık kar sağlanmış oluyor.

- Birçok firmada çok elzem olmadığı halde Enterprise Edition kullanıldığını görüyorum veya bazı projelerin sadece Enterprise Edition'da gerçekleştirilebileceği düşünülebiliyor. SQL Server 2016 + Service Pack 1 ile birlikte birçok Enterprise Edition özelliği artık Standard Edition'a da geldi (konu hakkındaki yazım). SQL Server 2016 ile gayet şık ve iş gören sürekli kullanılabilirlik ve felaketten kurtulma projeleri gerçekleştirebiliyoruz. Yukarıdaki gibi bir performans iyileştirme çalışmasından sonra Enterprise Edition'a geçmeye hiç gerek kalmadan veya Standard Edition'a Downgrade yaparak lisans maliyetlerini neredeyse 4 kat düşürmek birçok senaryo için mümkün. Bir önceki madde üstünden gidecek olursak 8 Core'dan oluşan 114 bin dolarlık Enterprise Edition maliyetini, 8 Core'dan oluşan Standard Edition ile 29,736$'a düşürebiliriz.

- Lisans maliyetinin yanısıra, artık daha az donanım kaynağı gerektiği için donanım maliyetlerini de azaltmış oluyoruz.

- Şirket çalışanlarının gün içerisinde verimli çalışabildikleri 2-3 saati en verimli şekilde kullanabilmeleri sağlanmış oluyor. Daha az zamanda, daha çok iş gerçekleştirilebiliyor.

- Nihai olarak son kullanıcı olan müşteriler de memnun oluyor.

Ekrem Önsoy
Microsoft SQL Server Danışmanı
www.ekremonsoy.com

Sahadaki sunucu sağlık-kontrolü tecrübelerimden birkaç kesit

Uzun zamandır sahada, şirketlerin en kritik Microsoft SQL Server sunucularında sağlık-kontrolü çalışmaları yapıyorum. Şirketler bu çalışmayı başlıca şu nedenlerle talep ediyor:

- Kurulum en iyi pratiklere göre yapılmamış, vakti zamanında bir yazılımcı veya sistem yöneticisi "ileri" düğmesine tıklayarak yapmış kurulumu,
- Nedeni net olarak anlaşılamayan ve veritabanından kaynaklandığı tahmin edilen performans sorunları var,
- Veritabanı sunucusu uzun zamandır kendi kendine, bir şekilde çalışıyor, ama acaba her şey gerçekten de yolunda mı diye merak ediliyor ve bir bilenin kontrol etmesi isteniyor.

Şunu belirtmekte fayda var, veritabanı yöneticisi pozisyonu illa her şirkette olmak zorunda olan bir pozisyon değil. Çünkü birçok şirketin tam zamanlı olarak bir veritabanı yöneticisi çalıştırması gerekmiyor, bu nedenle bir süre varolan personel kaynağıyla durum idare ediliyor; özellikle KOBİ'ler için bu hem maliyet, hem de fayda açısından makul olmayabiliyor. Bununla birlikte veritabanı sunucularınız olduğunda, ki aşağı yukarı her şirketin vardır diyebiliriz, barındırılan veriler illa ki kritik oluyor ve IT yöneticileri bu verilerin sağlığından endişe ediyor.

Şimdiye kadar yaptığım sağlık-kontrolü çalışmalarını 3GB'lık veritabanı sunucularından tutun, 20TB'lık veritabanı sunucularına kadar uyguladım. Bu çalışmalar sayesinde birçok sürpriz ve olası felaket durumlarını ortaya çıkarttım. Bu yazıda bu sürprizlerden bazılarını, özetle de olsa vurgulamak istedim. Böylece belki hiç beklemediğiniz olası sürprizler hakkında sizin de haberiniz olur veya önlem almak için bir algı oluşur.

Senaryo 1:
Şirket yetkilisi veritabanlarının çok önemli olduğunu, finansal veri içerdiğini, güvenlik açısından asla taviz veremeyeceklerini iletti.

Sunucuyu kontrol ederken karşılaştığım en çarpıcı noktalar:
- Veritabanı sunucusunun internete açık olması,
- SQL Server TCP port numarasının varsayılan port numarası olan 1433 olması,
- "sa" kullanıcısının etkin olması ve şifresinin basit olması,
- Error Log dosyasında birçok farklı sunucudan, "admin", "sa" gibi birçok farklı kullanıcı adıyla bu "kritik" olan sunucuya bağlanılmaya çalışılmasıydı.

Bu konuda bilgili ve tecrübeli olanlarınız bunların çok bariz ve temel şeyler olduğunu düşünebilir, ama unutmayın, bunlar bilene kolay...

Senaryo 2:
Çok kritik verileri olan bir başka şirket veritabanı sunucularının sağlık kontrolünü yapmamı istedi, veritabanlarındaki veriler yine finansal açıdan çok kritik.

Sunucuyu kontrol ederken en kritik olan veritabanının yedeğinin en son 2 ay önce alındığını gördüm. Bunu kendilerine ifade ettiğimde, elbette oldukça soğuk bir duş etkisi yarattı.

Senaryo 3:
Uluslararası ortakları olan bir firma ile sağlık kontrolü çalışması yaparken, veritabanı yedeklerinin disk doluluğu nedeniyle uzun zamandır alınamadığını gördük. Maalesef ortamda disk kapasite takibi veya Job'lar hata aldığında bunları izleyecek bir mekanizma yoktu. Bu nedenle kimsenin bu hatalardan haberi olmamıştı.

Senaryo 4:
Bir firmanın kritik bir sunucusunda sağlık kontrol çalışması yaparken sunucuda ortalama olarak eşit şekilde yük yaratması beklenen en kritik iki veritabanından birinin aslında CPU, IO ve RAM kaynaklarının %80'ini kullandığını gördük. Tabii bir sorun olduğu net olarak ortaya çıkmış oldu ve iyileştirme çalışmaları için sistem kaynaklarını beklenenden daha fazla tüketen veritabanına odaklanıldı.

Senaryo 5:
Firmanın en kritik veritabanı sunucusunda performans sorunları olduğu iletildi. Sağlık kontrolü çalışması yaparken, 45 dakika ve daha fazla süren sorgular olduğunu tespit ettim. Kimsenin bu kadar uzun süren sorgular olduğundan haberi bile yoktu. Bu ve benzeri sorguları tespit edip, iyileştirme çalışmaları yaptıktan sonra sorunun büyük bir bölümü çözülmüştü.

Senaryo 6:
Canlı ortam olarak kullanılmak üzere düşünülen bir ortama Always On Availability Groups (AG) kurulumu yapılmıştı. Kurulumun yapılandırılmasını kontrol ettiğimde, kurulumu yapanların bir Listener oluşturmadıklarını gördüm. Kurulumu yapanlar, firmaya Connection String'te Cluster adını kullanabileceklerini iletmişti. Firmaya bunun -malumunuz- böyle çalışmayacağını, dilerse test edebileceğini ve testin hata ile sonuçlanacağını ilettim. Tabii ki test hata ile sonuçlandı. Firma tekrar kurulum yaptırmak istemediğini, bütçe ayıramayacağını söyledi ve firmanın "stand-alone" olan sistemlerini Always On AG ortamına taşıma projesi rafa kaldırıldı.

İlginizi çektiyse sağlık-kontrolü çalışmam hakkında daha fazla bilgi için lütfen buraya tıklayın.

Ekrem Önsoy
Microsoft SQL Server Danışmanı
www.ekremonsoy.com

Bir içeriden saldırı hikayesi

Geçen hafta bir firmadan bir e-posta aldım, içeriği aynen şöyleydi:

"Elektrik gidip geldi ve SQL Database Recovery Pending moduna geçti. Konu hakkında yardımcı olabilir misiniz?"

Kısa ve öz.

Kendilerini aradım, konuştuk. Gündüz başka işlerim olduğu için, akşam bağlanıp kontrol edebileceğimi söyledim kendilerine. Akşam bağlanıp kontrol ettiğimde ve görüşmelere devam edip durum hakkında daha fazla şey öğrendiğimde ortaya çıkan tablo şöyleydi:

- "Recovery Pending" durumunda olduğu söylenen veritabanı dosyaları "Corrupt" idi, yani bozulmuşlardı,
- Bozulan veritabanı bir muhasebe uygulamasına aitti,
- Bozulan veritabanının yedek dosyaları da bozulmuş durumdaydı,
- Bozulan veritabanının normal şartlarda bağlı olduğu SQL Server Instance'ı silinmişti,
- Bozulan veritabanına ait yedek dosyaları Rar uygulaması ile şifreli sıkıştırılmıştı,
- Bozulan veritabanına ait ulaşılabilen ve çalışır halde olan en güncel yedek 3 ay öncesine aitti.

Sanırım hikayenin aslının ne olduğunu, biraz da dehşete kapılarak tahmin etmişsinizdir. Ben durumun böyle olduğunu gördüğümde, görüştüğüm yetkiliye bu durumun ancak "sinirli" ve "kırgın" bir şekilde işten ayrılan eski bir çalışan tarafından oluşturulabileceğini ilettim. Kendisi de bu senaryoyu onayladı.

Veritabanı dosyaları ve yedekler gerçekten elektrikler birden gidip sunucu kapandığı için mi, yoksa eski çalışan tarafından kasten mi bozulmuştu bilemiyorum, bunun aslını sanırım ancak beni arayan kişi ve işten ayrılan kişi bilir; ama durum içinden çıkılmaz bir haldeydi. Çünkü tüm kontrol sadece o işten ayrılan kişideydi, başka hiçbir yedekleme mekanizması yoktu. Haliyle ben de bir şey yapamadım.

Saldırıları veya felaketleri sadece firma dışından beklemeyin. Paranoyak olun ve herkese düşman gibi nefretle bakın demiyorum elbette, ama gerekli önlemleri aldığınızdan emin olmalısınız. İnsanların niyeti iyi veya kötü olabilir, siz her türlü niyet ve senaryo için olabildiğince hazırlıklı olmalısınız. Aksi takdirde kendinizi yukarıdakine benzer bir senaryonun oyuncularından biri durumunda bulabilirsiniz.

Not: Bir çözüm üretemediğim, müşteriyi memnun edemediğim işlerden ücret talep etmiyorum. Fakat en azından harcadığım o kadar zaman ve emek için bir teşekkür beklemek sanırım hakkım. Maalesef bu firmadaki yönetici arkadaş bunca inceleme ve harcanan zaman sonrası gönderdiğim durum raporuna cevap bile vermedi. Yine maalesef, bu örnek tek değil. Bu gibi durumlarda iletişime geçen herhangi bir kişi veya firmaya neden hemen yardımcı olmak istediğimi, bu kadar iyi niyetli yaklaştığımı ciddi ciddi sorguluyorum. Bazıları böyle bir ilgiyi gerçekten, hiç hak etmiyor.

Ekrem Önsoy
Microsoft SQL Server Danışmanı
www.ekremonsoy.com

"Transaction Log" yedeğinin alınması neden uzun sürebilir?

Son zamanlarda bir ortamda Transaction Log yedeği alınırken yedek alma işleminin 1-2 saati bulabildiğini gözlemledim. Normal şartlar altında 2 dakikada bir yedek alınan ve yedeklerin de ortalama 10MB olduğu bir ortamdan bahsediyorum.

Sorunu incelerken Transaction Log yedek alma işleminin (BACKUP LOG ...) bir sistem işlemi tarafından (o anki "session_id"si 18 idi) bloke edildiğini gördüm. İşler gerçekten ilginçleşiyordu. O sistem işleminin ne olduğunu inceleyince Checkpoint olduğunu gördüm. Açıkçası, Checkpoint işleminin Transaction Log yedek işlemini bloke ettiğini ilk defa görüyordum.

Sorunu daha fazla inceledikçe aslında sorunun disk altyapısında olduğunu tespit ettim. Yani Transaction Log yedek alma işlemi aslında doğrudan kendi başına bir sorun değildi, başka bir sorunun sonucu oluşan bir durumdu.

Aklına "Disk altyapısındaki sorun, Checkpoint ve Transaction Log yedeği ne alaka?" diye soru gelenler için Checkpoint işlemine çok özetle deyineyim. SQL Server'da varolan kayıtlarda değişiklikler yaptığınızda veya yeni kayıtlar oluşturduğunuzda bu değişiklikler doğrudan veritabanı veri dosyalarına işlenmez, önce Transaction Log dosyasına işlenir, daha sonra da belli formüllere göre devreye giren Checkpoint ile bu değişiklikler ilgili veritabanı veri dosyalarına işlenir. Disk altyapısında performans sorunu olunca, Checkpoint ile değişikliklerin diske işlenmesi uzun sürüyordu ve bu da Transaction Log yedeklenmesi işlemini bloke ediyordu. Ben de bu sayede Checkpoint devam ediyorken Transaction Log yedek alınma işleminin sonlanamadığını, bloke olduğunu öğrenmiş oldum.

Biraz kısa bir yazı oldu, ama yine de değerli bir tecrübe olduğunu düşünerek paylaşmak istedim. Olur da bir gün Transaction Log'unun yedeğinin alınması uzun sürerse, disk altyapısının performansını da kontrol etmeyi unutmayın.

Not: Transaction Log ve veritabanı yedekleme işleminin uzun sürmesinin daha başka birçok nedeni var, ama bu yazıda belirli bir konuya değinmek istedim. 

Ekrem Önsoy
Microsoft SQL Server Danışmanı
www.ekremonsoy.com

Bakım çalışması sırasında disk alanının geçici olarak azalması durumu

Yönettiğim ortamların birinde aşağıdaki gibi bir senaryo oluştu, durumu bir veritabanı yöneticisinin ağzından aktarayım:

- Veritabanının veri dosyalarından biri (*.mdf veya *.ndf) E: diskinde konumlandırılmış durumda,
- Bu veri dosyasının otomatik büyüme (auto growth) özelliği kapalı,
- Gece diskin kapasitesine dair bazı alarmlar gelmiş. Sabah kalktığımda kontrol ettim, diskte sadece veritabanı veri dosyası görünüyor ve dosya değiştirilme tarihi bugünden daha eski bir tarih, bu dosya büyümemiş bundan eminim. Diskin boyutu da alarmlarda belirtilenden farklı. Zaten alarmlar da belli bir süre sonra durmuş.
- Bunun nasıl bir açıklaması olabilir?

Bu durum, DBCC CHECKDB komutuyla bütünlük kontrolü yapılırken oluşabilir. Eğer yukarıdakine benzer bir senaryo yaşadıysanız, ki umuyorum ki düzenli olarak en azından haftada bir kere bu bakımı yapıyorsunuzdur, bunun nedeni DBCC CHECKDB komutunun oluşturduğu dahili "snapshot"tır.

Dahili "snapshot" veritabanı, DBCC CHECKDB komutunun çalıştırıldığı veritabanının her bir veri dosyası için aşağıdaki ekran görüntüsünde olduğu gibi ayrı ayrı "snapshot" dosyaları oluşturur. Örneğin aşağıdaki durumda diskin kapasitesi 500GB idi; ama iki tane 460GB'lık dosya görüyorsunuz, peki bu nasıl oluyor? Çünkü "snapshot" dosyalarının boyutları her ne kadar veri dosyalarıyla aynı görünse de, o kadar yeri birden rezerve etmiyorlar. Bu dosyalar, dosya sistemi seviyesinde "sparse" olarak işaretlenirler. DBCC CHECKDB komutu çalıştığı sürece ilgili veritabanında ne kadar çok işlem yapılıyorsa, bu "snapshot" dosyaları da o kadar dolar.

Yine bu senaryoda E: diskinin kapasitesi 500GB iken ve gerçek veritabanının veri dosyasının boyutu 460GB iken, gelen disk kapasite alarmları azar azar artarak geliyordu. Bunun nedeni de bir önceki paragrafta belirttiğim gibi "snapshot" dosyalarının DBCC CHECKDB komutu çalışmaya devam ederken gerçek veritabanı dosyasında yapılan değişiklikler nedeniyle, yine yapılan işlem hacmine göre dosyanın adım adım dolması.

Veritabanı bütünlük kontrolü tamamlandıktan sonra "snapshot" dosyaları otomatik olarak silinir. Eğer sunucu veritabanı bütünlük kontrolü sırasında beklenmedik bir şekilde kapanırsa, o zaman bu dosyalar silinmez ve hem diskte boş yere yer kaplarlar, hem de tekrar bütünlük kontrolü yapmaya kalktığınızda ilginç hatalarla karşılaşabilirsiniz.

DBCC CHECKDB komutu zaten çok IO yoğunluklu bir işlemdir. Bu nedenle muhakkak veritabanı sistemlerinizin "yatış" durumunda oldukları zaman çalıştırılmalıdırlar. DBCC CHECKDB komutunun neden yoğun zamanlarda çalıştırılmaması gerektiğine bir de bu yazımda anlattığım nedeni ekleyebilirsiniz. Çünkü DBCC CHECKDB komutu çalıştığı sürece veri dosyalarınızın bulunduğu disklerin doluluk oranları artacaktır. Eğer disklerde yeterince yer yoksa çeşitli sorunlar yaşayabilirsiniz, en kötü ihtimalle can sıkıcı ve korkutucu alarmlar alabilirsiniz, ki umarım disk doluluk oranlarınızı yakınen takip ediyorsunuzdur.

Ekrem Önsoy
Microsoft SQL Server Danışmanı
www.ekremonsoy.com

Yine, gene ve tekrar: Bir felaket hikayesi (veri kaybı) daha...

Ne kadar yazarsak yazalım (yazı, yazı, yazı) sonuçta yazdıklarımız, konuştuklarımız belli bir kitleye ulaşabiliyor.

Dün akşam bir tekstil firmasından aradılar ve teknik işlere bakan arkadaş telefonda şöyle dedi: 

"Bir veritabanı sunucumuz var ve bunun diskleri aslında yedekli, ama bu disklerden biri hata verdi ve yedek diskten veritabanı dosyalarını ve yedek dosyalarını kurtardık; ama bir türlü Attach edemiyoruz."

Sorunun yaşandığı SQL Server sunucusuna uzaktan bağlandım ve veritabanı dosyalarını ve yedek dosyalarını kontrol ettim.

Veritabanı dosyalarını Attach etmeye çalıştığımda bütünlük/IO tutarlılığı hatası alındığını gördüm. Bu etapta hata 9 sayılı Page'te alınıyordu. Bu da Boot Page demek. Bu noktada yedek dosyalarını düşündüm, fakat onların bütünlük kontrollerini yaptığımda veritabanı yedek dosyalarının bozulmuş olduğunu gördüm.

Veritabanlarının 6 ay önceki çalışan hallerinin sağlam kopyaları da ayrıca vardı. Sorun Boot Page'te olduğu için, eski veritabanlarından Boot Page'leri bu sorun yaşanan veritabanlarına aktarabilirdim. Bunu yaptım. Fakat gördüm ki tek sorun Boot Page'te değil. Boot Page'i onardıktan sonra da farklı farklı Page'lerde sorun yaşandığını gördüm. Sonraki kontrollerimde 3. Page'ten 36. Page'e kadar verilerin veritabanı dosyalarından komple silinmiş olduklarını gördüm.

Bu noktada artık şahsen benim yapabileceğim bir şey kalmadı. Kendilerine veri kurtarma konusunda çalışabilecekleri bir firma aramalarını önerdim. Ne kadar başarılı bir sonuç alınabilir, emin değilim; ama maalesef bu noktada artık görüşmeyi sonlandırdık.

Benim başıma gelmez demeyin, gerekli önlemleri almazsanız herkesin başına gelebilir bu durum. Geçen hafta sağlık bakımı çalışması yaptığım çok önemli bir veritabanı sunucusunda 2 aydır yedek alınmadığını tespit edip ilgili yöneticilere bildirdiğimde şok oldular.

Veritabanı dosyalarınızı ve aldığınız yedekleri aynı sunucu üstünde tutsanız bile en azından aynı disk altyapısında tutmayın. Mümkünse muhakkak yedeklerinizi uzaktaki, ayrı bir sunucuda düzenli ve güncel olarak barındırın. Kaybetmeye tahammülünüz olabilecek veri miktarını ve azami olarak ne kadar sürede geri dönmeniz gerektiğini önceden belirleyin ve yedekleme stratejinizi buna göre oluşturun. Yedekleme "kısmet" kategorisine girmeyecek kadar önemli bir konu. Yukarıda bahsettiğim tekstil firması muhtemelen son 6 aylık verisini kaybetti. Şirket bununla nasıl başa çıkacak bilemiyorum, ama umarım çok büyük kayıp yaşamazlar. Başkalarının hatalarından ders alarak kazanılan tecrübe, en ucuz ve acısız kazanılan tecrübedir, unutmayın.

Kazasız, belasız güzel günler dilerim.

Ekrem Önsoy

Microsoft SQL Server Danışmanı

www.ekremonsoy.com

Veritabanlarıyla rus ruleti oynamak

Yedeklemenin önemi ile ilgili (Bağlantı1, Bağlantı2) birçok yazı yazmama karşın maalesef sahada bu konuda birçok kötü pratik görüyorum. Son zamanlarda ilginç bir iş geldi. Önceden de bir projede birlikte çalıştığımız bir şirketten aradılar ve şöyle bir senaryo anlattılar:

- Yazılımcı, sistem yöneticisine Y veritabanının yedeğinin olup olmadığını soruyor,
- Sistem yöneticisi "var" diyor ve X konumuna Y veritabanının dosyalarını kopyalıyor,
- Yazılımcı, Y veritabanının zaten yedeği var diye, Y veritabanının kendisini (ayrıntılarını bilmediğim bir nedenden dolayı) ilgili SQL Server Instance'ından siliyor,
- Aradan 15 günden fazla bir süre geçtikten sonra yazılımcı X konumundaki yedeklerden dosyaları Attach ederek Y veritabanını geri getirmeye çalışıyor; fakat fark ediyor ki veritabanı dosyalarından biri eksik ve bu nedenle veritabanı Attach olmuyor,
- Yazılımcı, sistem yöneticisine bu eksikliği bildiriyor,
- Sistem yöneticisi geriye dönük olarak sadece 15 günlük yedek tuttuklarını iletiyor ve Y veritabanı ilgili SQL Server Instance'ından silineli 15 günden fazla olduğu için artık herhangi bir yerde bu veritabanının herhangi bir yedeğinin olmadığı anlaşılıyor,
- Bahsi geçen Y veritabanı, ilgili şirketin 4-5 senelik arşivi.
- Bu noktada benimle temas kurdular.

Hiçbir ekstra açıklamaya gerek kalmadan sırf yukarıdaki maddelerden, neyi nasıl yapmamanız gerektiğine dair birçok sonuç çıkarmışsınızdır diye tahmin ediyorum.

Bu sefer gerçekten çok şanslılardı ve veritabanını ciddi bir kayıp olmadan kurtarabildik. Ben elimden geleni yaparım, ama kimse bu konularda sadece şansına güvenmesin lütfen, her zaman bu seferki gibi şanslı olmayabilirsiniz.

Ekrem Önsoy
Microsoft SQL Server Danışmanı
www.ekremonsoy.com